Bir Yıldız Patladıktan Sadece 26 Saat Sonra Böyle Göründü: Astronomlardan Tarihi Süpernova Gözlemi

15 Kas
2 dakikada okunur

Astronomi dünyası, nadir görülen bir başarıya daha imza attı. Bilim insanları, SN 2024ggi adı verilen süpernova patlamasını keşfedildikten yalnızca 26 saat sonra görüntülemeyi başardı. Bu erken gözlem, dev bir kırmızı süper devin ölümünü ve patlamanın ilk anlarını benzeri görülmemiş bir ayrıntıyla ortaya koydu.

Normal şartlarda süpernovalar çok uzakta olduğundan veya çok geç fark edildiğinden bu kadar erken aşamaların gözlemlenmesi oldukça zordu. Ancak bu kez astronomlar, Şili’deki Very Large Telescope (VLT)’yi rekor hızla patlamaya çevirmeyi başardı ve yıldızın ölüm çığlığını neredeyse “an be an” kaydetti.

🌟 Dev Yıldızın Ölüm Anı İlk Kez Bu Kadar Net Görüldü

SN 2024ggi, 10 Nisan 2024’te tespit edildiğinde astronomlar zamanla yarışıyordu. Çin’deki Tsinghua Üniversitesi’nden Yi Yang, patlamanın fark edilmesinin üzerinden yalnızca 12 saat geçmişken ESO’ya acil gözlem teklifi sundu.

Onay geldi ve VLT teleskobu 11 Nisan’da, yani yalnızca 26 saat sonra, hedefe yöneltildi.

Bu zamanlama, yıldızın ölüm sürecindeki şok dalgasının yüzeye ulaştığı anları yakalama fırsatı sundu.

Süpernova, Dünya’dan yaklaşık 22 milyon ışık yılı uzaklıkta, Hydra takım yıldızındaki NGC 3621 galaksisinde bulunuyor. Patlayan yıldızın:

Kütlesi: Güneş’in 12–15 katı
Yarıçapı: Güneş’in 500 katı

Dev bir kırmızı süper dev olan yıldız, çekirdeğinde nükleer füzyon durunca kütleçekimi altında çöktü ve bir nötron yıldızı oluştu. Bu çöküşün dış katmanlara çarpmasıyla meydana gelen şok dalgası ise yıldızı muazzam bir süpernova patlamasına dönüştürdü.

Bu büyüklükte bir yıldızda şok dalgasının yüzeye ulaşması yaklaşık bir gün sürüyor. Gözlem ekibi ise tam bu kritik evreyi yakalamış oldu.

🌀 Zeytin Şeklindeki Şok Dalgası Bilim Dünyasını Şaşırttı

Patlamanın ilk evresinden elde edilen veriler, yıldızın dış katmanlarının nasıl davrandığına dair önemli ipuçları sundu.

ESO’dan astronom Dietrich Baade’un açıklamasına göre:

“Patlamadan hızla yayılan maddeyi yıldız yüzeyinden fırlarken yakaladık. Bu aşamayı gözlemlemek bilimde büyük bir başarı.”

VLT’nin FORS2 aletiyle yapılan polarimetri ölçümleri, şok dalgasından çıkan ilk maddenin beklenmedik şekilde:

zeytin biçimini andıran yassı bir şekle sahip olduğunu,
patlama maddeyle etkileştikçe şeklin düzleştiğini ancak
simetri ekseninin değişmediğini gösterdi.

Bu durum, dev yıldızların benzer patlama mekanizmaları ile öldüğünü ve bu süreçlerin belirgin bir eksenel simetri ile gerçekleştiğini düşündürüyor.

🔭 Süpernovaların Sırları Bir Bir Açılıyor

Bu erken gözlem, süpernovaların ilk anlarına dair uzun yıllardır yanıtı aranan sorulara ışık tutabilir. Ekip, yıldızın geometrisi, patlamanın simetrisi ve şok dalgasının davranışı gibi kritik noktalara dair şimdiye kadarki en detaylı verileri topladı.

Bilim insanları, bu verilerin: